1768 yılında, Wiener Zeitung gazetesi “genç yetenek” diye 12 yaşındaki bir çocuğun konserinin haberini yapar. Bu çocuk ileride dünyanın en ünlü bestecilerinden olacak olan Wolfgang Amadeus Mozart’ın ilk haberidir. Wiener Zeitung gazetesi, 1703 yılında yayınlanmaya başladı. Üzerinden tam 320 yıl geçti ve geçen hafta yayın hayatına son verdi.
320 yıl, 10 imparator, 12 cumhurbaşkanı, 2 cumhuriyet görmüş Avusturya’nın 3 asrı aşan gazetesinin hem de kamuya ait bir gazetesinin kapanmasının üzerinde düşünmeye değer.
Geçen hafta basılı yayınla ilgili yaşanan diğer dramatik gelişme de National Geographic dergisinin basılı yayınlarının son bulması oldu. Disney Grubunun yayını olan ve dünyanın her tarafından aboneleri olan dergi, belgesel ve doğa severler için büyük üzüntü kaynağıdır. Halbuki derginin halen 1.7 milyon abonesi olduğu biliniyordu. Bunu fizibilite ile izah etmek mümkün değil.
Dijital haber tüketimi
Haliyle ardından şu soru geliyor: Haber endüstrisi ölüyor mu?
Dünyanın en büyük haber ajanslarından biri olan İngiliz Reuters de , Oxford Üniversitesi ile beraber dünya genelinde dijital haber tüketimi üzerine bir araştırma yayınlandı. Bu raporun Türkiye ile kısımlarını toparlayarak, hem yukarıda bahsettiğim basılı yayıncılık üzerinde düşünmeye, hem de araştırma sonuçlarını değerlendirmeye davet ediyorum.
Raporun linkini altta paylaşıyorum, küresel durumu oradan inceleyebilirsiniz…
Türkiye de, dünyada olduğu gibi dijital haber tüketimi açısından öne çıkan ülkelerden biridir. Reuters Enstitüsü'nün 2023 Dijital Haber Raporu'na göre, Türkiye'deki internet kullanıcılarının yüzde 90'ı haftalık olarak çevrimiçi haberlere erişiyor. Bu oran dünya ortalamasının çok üzerinde (yüzde 76) bir orandır.
Türkiye’de sosyal medya ve akıllı telefonlar
Türkiye'nin dijital haber tüketim oranının yüksek olmasının birkaç nedeni var: En başta, sosyal medyanın yaygın olarak kullanılmasıdır. Rapora göre, Türkiye'deki internet kullanıcılarının yüzde 74'ü haftalık olarak sosyal medya aracılığıyla haberlere erişiyor. Bu oran dünya ortalamasının (yüzde 51) ve Avrupa ortalamasının (yüzde 42) çok üzerindedir. Türkiye'de en çok kullanılan sosyal medya platformları Facebook (yüzde 58), YouTube (yüzde 54) ve WhatsApp (yüzde 53).
Türkiye'de dijital haber tüketiminin bir diğer nedeni de akıllı telefonların yaygın olarak kullanılmasıdır. Rapora göre, Türkiye'deki internet kullanıcılarının yüzde 84'ü haftalık olarak akıllı telefonlarından haberlere erişiyor. Bu oran dünya ortalamasının (yüzde 73) ve Avrupa ortalamasının (yüzde 66) oldukça üzerinde.Türkiye'deki akıllı telefon kullanıcılarının yüzde 69'u haber uygulamalarını tercih ediyor.
Türkiye'de dijital haber tüketimi sonucunda geleneksel medyanın etkisi azalmaktadır. Rapora göre, Türkiye'deki internet kullanıcılarının yüzde 40'ı haftalık olarak televizyondan haberlere erişiyor. Bu oran dünya ortalamasının (yüzde 55) ve Avrupa ortalamasının (yüzde 60) çok altında Türkiye'deki televizyon izleyicilerinin yüzde 57'si haber kanallarını tercih ediyor.
Habere güven oranı
Türkiye'de dijital haber tüketiminin bir diğer sonucu olarak haber güveni düşük. Rapora göre, Türkiye'deki internet kullanıcılarının yüzde 28'i haberlere güveniyor. Bu oran dünya ortalamasının (yüzde 38) ve Avrupa ortalamasının (yüzde 44) çok altındadır. Türkiye'deki düşük haber güveninin nedenleri arasında siyasi kutuplaşma, sansür, yasaklama, otosansür ve yalan haberler yer alıyor.
Burada şu soru akla geliyor: Madem güven bu kadar düşük, niye haber için sosyal medya takip edilmeye devam ediliyor? Bir diğer soru da şu olabilir: Madem basılı yayınlar hem takip hem güven açısından dünya ortalamasının altında, niye bu basılı mecralar yayın hayatlarını devam ettiriyor?
Rapora göre şu detayı da paylaşmak istiyorum: Dünya genelinde gençler arasında sosyal medya kullanımı yavaşlıyor. Özellikle Facebook ve Twitter takipçi sayısı ile izlenme oranı düşüyor. Geçen hafta, Elon Musk’ın Twitter kullanımı konusunda zikzaklı kararları çok konuşulmuştu. Muhtemel ki takipçi kaybetme ivmesi hızlanacak. Yükselen tek sosyal medya Tik Tok…
Fırsatlar
Türkiye'de dijital haber tüketimi hem fırsatlar hem de zorluklar sunuyor. Fırsatlar arasında çeşitli kaynaklara erişim, kişiselleştirme, katılım ve paylaşım yer alır. Zorluklar arasında kalite kontrol, güvenilirlik, tarafsızlık ve etik konular bulunmaktadır. Türkiye'de dijital haber tüketiminin geleceği, bu fırsatların ve zorlukların nasıl yönetileceğine bağlı olacaktır.
Türkiye'de dijital haber tüketiminin yükselişinin bir takım fırsatları var. Birincisi, haberlerin mevcudiyetini artırdı. Geçmişte insanlar yerel gazetelerinde veya televizyonda bulunan haberlerle sınırlıydı. Bugün bir tuşa basarak dünyanın her yerinden haberlere ulaşabiliyorlar.
İkincisi, dijital haber tüketimi haberleri daha kişisel hale getirdi. Artık insanlar güvendikleri haber kaynaklarını ve ilgilendikleri konuları seçebiliyorlar. Bu da daha bilgili ve ilgili bir kitleye yol açıyor.
Üçüncüsü, dijital haber tüketimi insanların haberlere katılmasını kolaylaştırdı. Haber hikayelerini sosyal medyada paylaşabilir, haber makalelerine yorum yapabilir ve hatta kendi haber içeriklerini oluşturabilirler. Bu da haberi daha demokratik ve katılımcı hale getirmiştir.
Zorluklar
Dijital haber tüketiminin yükselişi de bir takım zorluklar ortaya koyuyor. Birincisi, haberlerin kalitesini kontrol etmeyi zorlaştırdı. Herkes bir haber sitesi veya sosyal medya hesabı oluşturabilir ve güvenilir ve güvenilmez kaynakları ayırt etmek zor olabilir.
İkincisi, dijital haber tüketimi, haberlerin bağlam veya doğrulama olmadan yayılmasını kolaylaştırdı. Bu da yanlış bilgilendirme ve dezenformasyonun yayılmasına yol açabilir.
Üçüncüsü, dijital haber tüketimi haber kuruluşlarının para kazanmasını zorlaştırdı. Geçmişte haber kuruluşları reklam ve aboneliklerden para kazanıyor. Bugün birçok kişi haberlerini çevrimiçi olarak ücretsiz alıyor ve bu da haber kuruluşlarının gelirinde düşüşe yol açtı.
Dijital Haberin Geleceği
Türkiye'de dijital haber tüketiminin geleceği belirsiz. Ancak dijital haberlerin Türk medya ortamında önemli bir rol oynamaya devam edeceği açıktır. Dijital haberlerin Türkiye'deki başarısı, haber kuruluşlarının kalite kontrol, güvenilirlik, tarafsızlık ve etik sorunların zorluklarını nasıl ele alacağına bağlı olacaktır.
Dijital haber tüketimi Türkiye'de hızla gelişen bir manzara. Dijital haberlerle birlikte gelen fırsatlar ve zorluklar önemlidir. Türkiye'de dijital haberlerin geleceği, haber kuruluşlarının bu zorlukları nasıl ele alacağına ve Türk izleyicilere yüksek kaliteli, güvenilir ve tarafsız haberler sunmaya devam ettiğine bağlı olacaktır.
Araştırma sonuçları bunu gösterirken, dar bir çevrede de olsa, Türkiye’de basılı medya gündemi “parayla haber “ yayınlanmasıydı. Sosyal medya ve internetten sonra şimdi de yapay zeka riski medyanın geleneksel yapısını sarsmaya devam ediyor. Ne yazık ki bu gelişmeler ve sonuçlarını ne mecra sahipleri, ne de meslek örgütleri tartışmıyor, hatta tartışmayı bile düşünmüyor….
Kaynak:
Reuters Enstitüsü. (2023, Haziran). Dijital Haber Raporu 2023. https://reutersinstitute.politics.ox.ac.uk/sites/default/files/2023-06/Digital_News_Report_2023.pdf
