Gıdada israfa çözüm aranıyor

İSTANBUL- Gıdada israfın boyutları korkunç rakamlara ulaşmış durumda. Üretimden tüketime kadar her aşamada büyük kayıplar meydana geliyor. Her yıl, sebze meyvenin yarısı, 5 milyon ekmek, toplamda 19 milyon ton gıda çöpe gidiyor. Bu israfın faturası 35 milyar doları aşıyor.

Türkiye’de yılda 18.8 milyon ton gıda çöpe gidiyor. Tarım ve Orman Bakanlığı verilerine göre ekmek israfı günlük 4.9 milyon adet. Meyve sebzede kayıp oranı yüzde 50. Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) verilerine göre üretim, kullanım, piyasa ve tüketim esnasında israf edilen gıdanın boyutu 35.4 milyar doları buluyor. 119.2 milyon tonluk gıda üretiminin 10.7 milyon tonu sofraya ulaşamadan yok oluyor.

Dünya genelinde 821 milyon insan, bir başka deyişle her dokuz insandan biri açlık çekerken, 670 milyondan fazla yetişkin ve 140 milyon genç ise obezite sorunu ile karşı karşıya. İnsan tüketimi amacıyla üretilen gıdanın üçte biri (yaklaşık 1.3 milyar ton) kayıp ya da israf ediliyor. Bu kayıp ve israfın yalnızca dörtte birinin önlenmesi ile açlık çeken 821 milyon insanın doyurulabilmesi mümkün. Dünya genelinde kayıp ya da israf edilen gıdaları üretmek için gerekli olan ekili alan miktarı ise 9.6 milyon kilometrekare ile neredeyse Çin’in yüzölçümü kadar.

Tonlarca gıda çöpe

Kayıp ya da israf edilen gıdanın parasal değeri sanayileşmiş ülkelerde 680 milyar dolarken, gelişmekte olan ülkelerde 310 milyar dolar.

Türkiye’de yılda 18.8 milyon ton gıda çöpe gidiyor. Bu miktar, 625 bin çöp kamyonunun taşıdığı çöp miktarına denk. Ekmek israfı toplamda günlük 4.9 milyon adet ekmek seviyesinde iken meyve sebzede kayıp oranı yüzde 50. Türkiye çapında, gıda kayıp ve israfı en fazla yaş meyve ve sebzede görülüyor. Bunu hazır yemek ve ekmek takip ediyor. Meyve ve sebzelerde en fazla kayıp, hasat, depolama, işleme, nakliye ve satışta gerçekleşiyor. Hazır yemek sektöründe ise hastaneler, okul yemekhaneleri, oteller, lokantalar, kamu kurum yemekhaneleri gibi toplu tüketim yerlerinde yaşanıyor. Ekmek ise özellikle satış aşamasında israf ediliyor.

Neden bozuluyor?

Gıda kayıpları ve israfı, bir dizi nedenden kaynaklanıyor. Ürünlerin tarladan özensiz toplanması, yanlış ısıda depolama, soğutmasız araçlarda nakliye, olgunlaşma sırasında etilen gazı üreten sebze-meyvelerin diğer ürünlerle birlikte taşınması, koruyucu paketleme yapılmaması, sergide sadece, ‘iyi görünen’ ürünleri sunmak, üretici ayağında yapılan hatalar. Plansız, ihtiyaçtan fazla ürün satın alma, tarih etiketlerine dikkat etmeme, yanlış ve fazla gıdayla pişirme ve uygun ortamda muhafaza etmemek de tüketicinin yaptığı hatalar arasında.

Tarım arazileri küçüldü

TÜİK istatistiklerine göre, 2001’de 40,9 milyon hektar olan toplam tarım alanı, 2019’da 37.7 milyon hektara düştü. Aynı dönemde buğday ekilen alanlar 9.3 milyon hektardan 6.8 milyon hektara, arpa alanları 3.6 milyon hektardan 2.8 milyon hektara, pamuk alanları 684 bin hektardan 477 bin hektara, pancarı alanları 358 bin hektardan 310 bin hektara geriledi. Mısır ve ayçiçeğinde ise üretim arazileri arttı. Mısır arazileri 550 bin hektardan 638 bin hektara, ayçiçeği arazileri ise 510 bin hektardan 752 bin hektara yükseldi.

Verimsiz araziler birleştiriliyor

Tarım arazilerinin verimini artırma konusunda en önemli çalışmalardan birisi, miras ve göç gibi nedenlerle parçalanmış tarım arazilerinin toplulaştırılması oldu. Arazi edinimi için kredi desteği veriliyor. Bu kapsamda 8.2 milyon hektar alanda toplulaştırma çalışmaları yürütülüyor. Öte yandan Hazine’ye ait atıl tarım arazileri çiftçinin kullanımına açılıyor. İlk etapta 9.7 milyon metrekare alanda ekim yapılacak.

İsraf edilen gıdayla 10 milyon kişi doyar

Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Başkanı Şemsi Bayraktar, Türkiye’de üretim, kullanım, piyasa ve tüketim esnasında israf edilen gıdanın parasal boyutunun 35.4 milyar doları bulduğunu bildirdi. Bayraktar, “Ülkemizde, temel ürünlerde 2019’da 119.2 milyon ton olan üretimin 10.7 milyon tonu sofraya ulaşamadan kaybedildi. Sadece bu bile 8-10 milyon nüfuslu bir ülkenin tüketebileceğinden fazla ürün demektir. Yaş sebze ve meyvedeki kayıp oranları yüzde 10 ile 30 arasında değişiyor. Toplam 51.4 milyon ton yaş sebze ve meyve üretimimizin 5,1 ile 15,4 milyon ton arasındaki kısmı zayi olmaktadır. Hasatta yüzde 4-12, taşıma sırasında yüzde 2-8, pazara hazırlıkta yüzde 5-15, depolamada yüzde 3-10, tüketici evresinde yüzde 1-5 oranlarında kayıp meydana gelmektedir” dedi.