Azerbaycan ve Ermenistan barış anlaşması imzaladı.

NEW YORK - Yakın zamana kadar sonu görünmeyen, neredeyse kırk yıldır süren kanlı bir çatışmanın ardından, Azerbaycan ve Ermenistan, ABD Başkanı Donald Trump'ın huzurunda bir barış anlaşması imzaladı. Bu tarihi anda, Güney Kafkasya'da artık merkezi bir rol oynamayan Rusya'nın varlığı dikkat çekici.

Ermenistan ve Azerbaycan liderleri Nikol Paşinyan ile İlham Aliyev, yaklaşık kırk yıldır devam eden kanlı Karabağ ihtilafının ardından Cuma günü Washington'da ABD Başkanı Donald Trump'ın huzurunda bir barış anlaşması imzaladı.

Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev, "Bugün Güney Kafkasya'da barışı tesis ediyoruz," dedi. "Bugün büyük bir yeni tarih yazıyoruz."

Ermenistan Başbakanı Paşinyan, bu anlaşmanın "bir barış sayfası açmak" anlamına geldiğini belirterek, "Geçmişte sahip olduğumuzdan daha iyi bir hikâyenin temellerini atıyoruz" dedi.

Trump, iki liderle düzenlediği ortak basın toplantısında, "Ermenistan ve Azerbaycan ülkeleri, tüm çatışmaları sonsuza dek sona erdirme taahhüdünde bulunuyor" dedi.

"Yıllarca çok acı çektiler, birçok kişi çözüm bulmaya çalıştı, Avrupa Birliği, Ruslar, hiçbir zaman olmadı," diye ekledi. "Ama bu anlaşmayla sonunda barışı sağlamayı başardık."

Azerbaycan, Eylül 2023'te yıldırım hızında bir askeri harekatın ardından Karabağ bölgesinin tam kontrolünü geri aldı ve son bir yıldır Bakü ile Erivan ilişkilerinin normalleşmesinde ilerleme kaydediyor.

Cuma günkü imza törenine yalnızca Paşinyan ve Aliyev değil, Trump da katılmış olsa da, eski rakipler, Washington ve Moskova da dahil olmak üzere artık üçüncü bir tarafın dahil olmamasıyla aralarını düzeltebildiler. Ancak Rusya'nın aksine, ABD barış anlaşmasından faydalanacak.

AB ise anlaşmayı memnuniyetle karşıladığını belirterek, imzanın "her iki ülke ve tüm bölge için kalıcı, sürdürülebilir bir barışa giden yol olduğunu ve aynı zamanda AB'nin yıllardır sürdürdüğü çabaların bir sonucu olduğunu" söyledi.

AB ayrıca Azerbaycan ile Ermenistan arasındaki ilişkilerin tam normalleşmesine doğru istikrarlı ve sorunsuz bir ilerlemenin sağlanması için "mutabık kalınan adımların uygulamaya konulması" çağrısında bulundu.

Güney Kafkasya'da 'Trump rotası'

Ermenistan ve Azerbaycan, Uluslararası Barış ve Refah için Trump Rotası adını taşıyacak büyük bir geçiş koridoru oluşturulması konusunda anlaştı.

Azerbaycan anakarasını, Ermenistan toprakları üzerinden Bakü'nün müttefiki Türkiye'ye komşu olan Nahçıvan bölgesine bağlayacak.

Beyaz Saray Sözcüsü Anna Kelly, yeni geçiş koridorunun "Ermenistan'ın egemenliğine, toprak bütünlüğüne ve halkına saygı gösterirken iki ülke arasında engelsiz bağlantıya olanak sağlayacağını" söyledi.

Azerbaycan ile Nahçıvan, Ermenistan'a ait 32 kilometrelik bir toprak parçasıyla birbirinden ayrılıyor.

Bakü açısından koridor, Nahçıvan'a doğrudan kara bağlantısı sağlıyor, Türkiye ile bağları güçlendiriyor ve altyapı diplomasisi aracılığıyla savaş sonrası kazanımları pekiştiriyor.

Bu durum, Azerbaycan'ın küresel ölçekte önemli bir ulaşım ve lojistik merkezi olarak konumunu da güçlendiriyor. Başlangıçta Azerbaycan, herhangi bir üçüncü tarafın sürece dahil olmasını istememiş ve ABD, Avrupa veya Rusya'nın müdahalesi olmadan, Bakü'nün kontrolünde olmasını tercih etmişti.

Erivan için ulaşım güzergahı, daha geniş ticaret ağlarına daha fazla entegre olma, zor durumdaki ekonomisini çeşitlendirme ve yabancı yatırım çekme fırsatı sunuyor. Jeopolitik açıdan da Ermenistan'ın komşularıyla ilişkilerini normalleştirmesine yardımcı olacak.

Erivan, Ermeni egemenliğini tehdit edebileceğinden endişe ediyordu ve Ermenistan'ın kontrolü altında kalmasını istiyordu.

Yetkililer, Trump'ın yeni güzergahının Ermeni yasalarına göre işletileceğini ve ABD'nin altyapı ve yönetim için araziyi bir konsorsiyuma kiralayacağını söyledi.

Trump, perşembe akşamı sosyal medyada yaptığı paylaşımda cuma günkü planın büyük bir kısmını önceden haber vererek, iki liderin ABD ile "Güney Kafkasya bölgesinin potansiyelini tam anlamıyla ortaya çıkaracak" ekonomik anlaşmalar imzalayacağını söyledi.

ABD Başkanı, Truth Social sitesinde yaptığı açıklamada, "Trump sayesinde şimdiye kadar birçok lider savaşı sona erdirmeye çalıştı ancak başarılı olamadı" dedi.

Eski müttefikler

Ermenistan ve Azerbaycan arasında ayrıca AGİT Minsk Grubu'nun feshedilmesine ilişkin bir belge imzalandı.

Paşinyan bu hafta başında yaptığı açıklamada, "Eğer çatışma sayfasını kapatıyorsak, o zaman çözümünü ele alan bir formata neden ihtiyacımız var?" dedi.

Karabağ sorununun çözümünü kolaylaştırmak amacıyla 1992 yılında kurulan AGİT Minsk Grubu'na Fransa, ABD ve Rusya başkanlık etti.

Feshedilmesi, sadece Karabağ sorununun sonunu değil, aynı zamanda Bakü ve Erivan'ın Moskova'dan uzaklaşmasını da resmileştiriyor; özellikle de iki liderin Washington'da resmi talebi birlikte yapmış olması göz önüne alındığında.

ABD Başkanı'nın Washington'da barış anlaşmasına imza atması, iki ülkenin kendi aralarında bir çözüm bulma kararlılığı konusunda Moskova'ya güçlü bir mesaj verirken, aynı zamanda dış politika odağını Batı'ya kaydırıyor.

Moskova, hem Bakü hem de Erivan'la işbirliğini onarmaya çalışıyor, "arabuluculuk" teklif ediyor ve Erivan'a karşı dezenformasyon kampanyaları yürütüyor.

Son günlerde Rusya devlet kontrolündeki medya, Paşinyan'a yönelik yoğun eleştirilerde bulunup çok sayıda saldırıda bulunarak, onu kişisel mali çıkarları karşılığında Ermeni egemenliğini "pazarlık etmekle" suçladı ve hatta ona "kukla" dedi.

Moskova daha önce de Erivan'a karşı "Amerikalılar tarafından organize edilen Ermenistan'da bir biyolojik silah tesisi" olduğu yönündeki asılsız iddialarla dezenformasyon kampanyaları başlatmıştı.

Moskova, Ukrayna'daki ABD biyolojik silah tesisleri hakkında tam kapsamlı işgal öncesinde de benzer iddialarda bulunmuştu. Rusya, geçmişte Gürcistan hakkında da benzer asılsız iddialarda bulunmuştu.

Rusya'nın Bakü ile ilişkilerini düzeltme çabaları, Aralık ayında Kazakistan'da bir Azerbaycan uçağının düşmesi ve uçaktaki 67 kişiden 38'inin ölmesiyle tamamen suya düştü.

Euronews'in özel haberine göre, olayla ilgili soruşturmada, Azerbaycan Hava Yolları'na ait 8243 sefer sayılı uçağın Rusya'nın Grozni kenti üzerinde Rus hava savunma sistemleri tarafından vurulduğu ve elektronik savaş nedeniyle kontrol edilemez hale getirildiği ortaya çıktı.

Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev, ülkesinin Azerbaycan Havayolları'na ait uçak kazasıyla ilgili olarak Rusya'ya karşı uluslararası mahkemelerde dava açmaya hazırlandığını duyurdu.

Ukrayna'nın Rusya işgali altındaki Donetsk bölgesinde Rus militanlar tarafından düşürülen Malezya havayolu şirketine ait Boeing uçağıyla ilgili soruşturmaya değinen Aliyev, Bakü'nün ne kadar gerekiyorsa beklemeye hazır olduğunu söyledi.

"10 yıl beklemeye hazırız, ancak adaletin yerini bulması gerekiyor. Ve ne yazık ki, şu anda belirsizliğini koruyan durum, Rusya ile Azerbaycan arasındaki ikili ilişkilerin gelişmesine katkı sağlamıyor." diye açıkladı.

Geçtiğimiz ay Azerbaycan ve Rusya arasında nadir görülen bir gerginlik daha yaşandı. Bakü, Moskova'nın Yekaterinburg'daki Azeri topluluğuna düzenlediği baskınların ardından Rusya'nın devlet haber ajansı Sputnik'in genel müdürü ve genel yayın yönetmenini gözaltına aldı .

Rusya Federal Güvenlik Servisi'nin (FSB) düzenlediği baskında 2 kişi hayatını kaybetti, 50 kişi daha gözaltına alındı.