Ermenistan'la ticaret sürüyor

ANKARA -Türkiye, 1993'te sınırların kapatıldığı Ermenistan ile gayri resmi rakamlara göre yılda ortalama 200 milyon dolarlık ticaret yapıyor. Büyük ölçüde Gürcistan üzerinden gerçekleştirilen ticaret, gıda, temizlik ve inşaat ürünlerinde yoğunlaşıyor.
Türkiye ile Ermenistan arasında bir süre önce paraf edilen protokollerin ardından iki ülkenin sınır kapılarının açılıp açılmamasıyla ilgili tartışmalar da gündemdeki yerini koruyor.
Ermenistan ile sınır kapılarının kapatıldığı 1993 yılında Türkiye'nin dış ticaret hacmi 44,7 milyar dolar düzeyinde bulunuyordu. Bu dönemde Ermenistan ile yapılan ticaret ise Türkiye'nin toplam dış ticaret hacminin yüzde 1'ini oluşturuyordu.
Türkiye, Ermenistan'a başta gıda ve tekstil ürünleri olmak üzere 4 milyon 148 bin dolarlık ihracat, 319 bin dolarlık da ithalat yapıyordu.
Sınır kapılarının yaklaşık 18 yıldır kapalı olmasına rağmen iki ülke arasındaki ticaret, farklı ülkeler üzerinden yapılmaya devam ediyor. Bir çok iş adamı Ermenistan'a, Gürcistan üzerinden başta gıda, temizlik ve inşaat malzemeleri olmak üzere hemen hemen her türlü ürünü satıyor.
Gayri resmi rakamlara göre Türk iş adamları, Ermenistan'a yılda ortalama 200 milyon dolarlık ihracat yapıyor; Ermenistan'dan ise yılda ortalama 4-5 milyon dolarlık hurda metal ve bazı değerli madenler ithal ediyor.
Ermenistan'ın dış ticaretinde Belçika, Rusya, ABD ve İran önemli yer tutuyor. Ermenistan bu ülkelere elmas, hurda metal, konyak ve bakır madeni ihraç ederken yine bu ülkelerden doğalgaz, petrol, tütün, gıda ve tekstil ürünleri ithal ediyor.
Türk-Ermeni İş Geliştirme Konseyi (TABDC) Eş Başkanı Kaan Soyak, hükümetin Ermenistan ile ilişkilerin iyileştirilmesine yönelik politikalarını değerlendirdi.
Sınır kapılarının kapalı olmasına rağmen Ermenistan ile Türkiye arasındaki yıllık ticaret hacminin yaklaşık 200 milyon dolar olduğunu ifade eden Soyak, bu rakamın büyük kısmını ise Türkiye'den Ermenistan'a satılan malların oluşturduğunu belirtti.
Ermenistan'ın, İran ve Gürcistan'a açık olan iki sınır kapısının bulunduğuna işaret eden Soyak, İran'dan gelen malların kalitesinin düşük olması nedeniyle Ermenilerin bu ülkeden çok fazla mal almadıklarını, genellikle Türk mallarını tercih ettiklerini söyledi.
Sınır kapılarının kapalı olması nedeniyle Ermenistan ile T ürkiye arasındaki ticaretin Gürcistan üzerinden yapıldığını anlatan Soyak, şöyle konuştu: "Eskiden iki ülkenin ticareti yapılırken araya ya Gürcüler ya da İranlılar giriyordu. Alıcı ve satıcı olan Türkler ve Ermeniler birbirlerini tanımıyordu. Bizim ilk kuruluş amacımız, iki ülkenin alıcı ve satı cılarını direkt olarak görüştürebilmekti. Örneğin Ermeniler Türkiye'den bardak ithal edecekler. Ermenistan'dan alıcı geliyor ve bardağı beğenirse nakliye masraflarını yarı yarıya anlaşıyorlar. Daha sonra Ermenilerin Gürcistan'da anlaşmalı oldukları firmaya bu bardaklar gönderiliyor. Ermeniler de Gürcistan'a gidip malı alıyor."
Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinden ihraç edilen malların Gürcistan üzerinden 24 ile 36 saat arasında Ermenistan'a ulaştırıldığını ifade eden Soyak, "bu ülkelerde de ekstra masraflar çıkıyor dolayısıyla malın fiyatı artıyor. Sınırlar açılırsa Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesinden bir mal Erivan'a 4-5 saatte ulaştırılacak" diye konuştu.
Ermenistan'ın bugün yıllık ticaret hacminin 2 milyar dolar olduğunu ifade eden Soyak, sınırların açılması halinde Türkiye'nin bu ülkeye ilk etapta yılda 400 milyon dolarlık ihracat yapabileceğini kaydetti.
Ermenistan'ın nüfusunun 2 milyon olduğunu ancak dünyanın çeşitli ülkelerinde yaklaşık 7-8 milyon Ermeni yaşadığını belirten Soyak, sınırların açılması halinde Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesine her yıl 200-300 bin Ermeni turistin geleceği öngörüsünde bulundu.
TABDC Eş Başkanı Kaan Soyak, "Ermenistan'a, sınır kapılarının kapatıldığı 1993 yılında 4,2 milyon dolar ihracat, 319 bin dolar ithalat yapıyorduk. Sınırlar açılırsa ticaret hacmimiz turizm gelirleriyle birlikte 3 yıl içinde 1 milyar dolara ulaşır" diye konuştu.
Türkiye'nin Ermenistan'a açılan iki sınır kapısından biri olan I ğdır merkeze bağlı Alican köyündeki Alican Karayolu Sınır Kapısı'nın tarihi 1970'lere uzanıyor. Alican Sınır kapısı, Sovyet Rusya ile canlı hayvan ve zirai ürünlerin ticaretinin yapılabilmesi için 25 Eylül 1970'te Bakanlar Kurulu kararı ile inşa edildi. Söz konusu sınır kapısı, çeşitli nedenlerle fiilen faaliyete geçirilemedi ve 1982 yılında kapatıldı.
Kars'ın Akyaka ilçesine bağlı halk arasında Doğukapı olarak bilinen Akyaka Demiryolu Sınır Kapısı ise 15 Eylül 1973'te hizmete açıldı. Türkiye ile Ermenistan arasında demiryolu ile giriş-çıkış yapan yolculara ilişkin gümrük işlemlerinin yapıldığı Akyaka Demiryolu Sınır Kapısı, 1993 yılında Ermenistan'ın Karabağ'ı işgal etmesinin ardından kapatıldı. Sınır kapısında görevli memurlar ise Kars Gümrük Müdürlüğü emrinde görevlendirildi.