Abdurrahman Büyükkeskin
Manavgat/Antalya - Dünyada yalnızca Antalya'nın Kaş ilçesinde yayılış gösteren ve nesli kritik olarak yok olma tehlikesi altında bulunan Likya-Kaş Orkidesi (Ophrys lycia) için Cumhurbaşkanlığı Kararı ile yetiştiği alan 'kesin korunacak hassas alan' oldu. Pandemi döneminde de 2020 ve 2021 yılları arası Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından Kaş ilçesi Kalkan Mahallesine. 18 kilometre uzaklıkta bulunan Gelemiş köyü sınırları içinde bulunan Patara Antik Kent içerisinde bulunan ve 2009-2011 yılları arasında restorasyonu TBMM tarafından yapılan dünyanın en Demokratik Meclisi kabul edilen Patara Meclisi bulunması nedeni ile 2020 ve 2021 Patara Yılı kabul edilmişti.
Resmi Gazete'de yayımlanan Cumhurbaşkanlığı Kararında, Kaş ilçesi sınırlarında bulunan 'Likya Orkidesi Yayılış Alanı Doğal Sit Alanının koruma statüsü 'kesin korunacak hassas alan' olarak tescil edildi. İnsan baskısı, kontrolsüz yumru sökümü ve bilinçsiz otlatma nedeniyle yok olma tehdidi altındaki Türkiye'nin lokal endemik türlerinden olan Likya-Kaş orkidesi, dünyada yalnızca Kaş'ta yayılış gösteriyor. Türün 300 civarında olduğu biliniyor.Diğer koruma altına alınan alan ise her 5. Milyon yerli ve yabancı turistin tatil yaptığını Manavgat'ta dünyaca ünlü Manavgat Çevresi oldu.
Dünyada Antalya ili Kaş ilçesinden başka hiçbir yerde yetişmeyen Likya Kaş Orkidesi, diğer yumrulu orkide türleri gibi salep hammaddesi elde etmek amaçlı yumruları söküldüğünden dolayı kritik olarak tehlike altındadır. Yeryüzünde artık son birkaç yüz adet bireyi kalmış olan Likya Kaş Orkidesi üzerine, Akdeniz Üniversitesi, Antalya Orman Bölge Müdürlüğü ve TÜBİTAK işbirliği içerisinde kapsamlı bir koruma ve eğitim projesi yürütülmektedir (Deniz, 2011).
Nisan ayının ilk haftalarında çiçeklenen Likya Kaş Orkidesi, genellikle 10-50 cm boyundadır. Yapraklar 4-7 adet, dikdörtgensi-mızraksıdan mızraksıya kadar değişen şekillerdedir. Çiçek durumu genellikle 2-7 çiçeklidir. Çiçekler iri ve oldukça gösterişlidir. Sepaller dikdörtgensi-mızraksı ve kırmızı-menekşemsi renklidir. Petaller uzun dar mızraksıdan geniş tabanlı ovoid-mızraksıya kadar değişen şekillerde, tüysüz veya kısa seyrek tüylü, kırmızı-menekşemsi renklidir. Labellum tam kenarlı, düz, çok hafif dış bükey, omuz bölgelerinde hafif çıkıntılıdır. Spekulum gümüşi grimsi mavi renkli, dar beyaz kenarlı, temel olarak H harfi şeklindedir. Labellumun ucundaki ek geniş tabanlı olup üçgensi biçimlidir.
Kaynak; Deniz, İ.G. 2011. Kaş Orkidesi (Ophrys lycia Renz & Taubenheim) ve Koruma Projesi, Bağbahçe, 37: 25-27.