Abdurrahman Büyükkeskin
Demre/Antalya - Antalya'nın kültür turizminde ve Likya Medeniyetine ait arkeolojik bulguların merkezi olduğu ilçenin Demre olduğu biliniyor. Batı Antalya bölgesinin kalbi olan Demre aynı zamanda dünyanın yakından bildiği Noel Baba(Aziz Nikholas) memleketi olarak biliniyor. Likya Medeniyetine ait en fazla arkeolojik varlığın bulunduğu ünvanına sahip Demre aynı zaman da da Antalya'da ilk deve güreşinin yapıldığı ilçe olarak biliniyor.
Ülkemizde deve güreşlerinin ilk olarak Aydın'ın İncirliova ilçesi Hıdırbeyli köyünde 200 yıl kadar önce yapıldığı belirtiyor. Demre'de ise deve güreşçinin ise geçmişinin bir asır öncesine dayanıyor. Göçerliğin yaygın olduğu dönemde göçerler ve obalar arası rekabet nedeniyle ortaya çıkan deve güreşleri süreklilik kazanıp geleneksel hale gelerek günümüze kadar taşıdığını belirten Demre(Kale) Belediye Başkanı Fahri Duran, ''Deve güreşleri “tülü” adı verilen erkek develer arasında yapılır. Tek hörgüçlü dişi deve (yoz) ile çift güçlü erkek devenin (buhur) birleşmesiyle meydana gelen tülüler güreş için özel olarak yetiştirilirler. Sahipleri tarafından verilen özel isimleri sırtlarına takılan havutların arkasına süslü bir bez üzerine yazılır. İsmin altında ise “maşallah” yazısı yer alır. Demre'de asırlık kültürümüzü gelecek nesillere taşımak için sürdürüyoruz ve sürdürmeye devam ediyoruz.'' dedi.
Deve güreşleri tülülerin kızmaya başladığı kış aylarında yapıldığı,develer güreşten bir gün önce süslenerek davul zurna eşliğinde cadde ve sokaklarda gezdirilir. Akşam olunca tülü sahipleri tanışmak ve eğlenmek maksadıyla düzenlenen “halı gecesinde” bir araya geldiği ve yeme-içme yapılıp, türküler söylenir, oyunlar oynanıp Gecenin sonunda ise geceye adını veren halı açık artırmayla satıldığı belirtiliyor.
Ertesi gün güreşin yapılacağı alanda halk toplanmaya başlar. Mangallar kurulur, yiyecekler hazırlanır. Seyyar satıcılar da güreş sahasının kenarlarında yerlerini almıştır.Güreş başlamadan önce zeybek oynanır. Arkasından güreşin başlayacağını bildiren anons yapılır. Cazgırlar tarafından develerin adları okunur bir yandan da deve sahipleri ve sarvan adı verilen bakıcıları, develeri güreş alanına getirip bir tur attırarak izleyicilere gösterirler ve hemen ardından güreş başlar.
Develer güreşme stillerine göre tanımlanırlar. Sağdan güreşen develere sağcı, soldan güreşen develere solcu, rakibinin ayağına çelme atanlara çengelci, rakibini yıkmak ve kaçırmak için yanına gelerek ittiren develere tekçi, rakiplerinin başını göğsünün altına alıp çöken develere bağcı adı verilir.
Başkan Fahri Duran Güreşlerin ayak, orta, başaltı ve baş olmak üzere dört kategoride yapılır. Her deve günde bir kez güreşir ve güreşme suresi 10-15 dakikadır. Devenin yıpranmaması için süre uzun tutulmaz. Güreşte galibiyet kaçırarak, bağırtarak ya da yıkarak elde edilir. Kaçırtmada deve heybetiyle diğer deveyi korkutup kaçırır. Bağırtmalı ise deve, rakibini bağ, çengel, çatal, makas gibi oyunlardan birine getirip sıkıştırmıştır ve buna dayanamayan rakip bağırınca yenilmiş sayılır. Yıkmada deve, rakibini yıkıp üzerine çökmüştür. Devesinin zor durumda kaldığını gören deve sahibi urganını ortaya atarak devesini güreşten çeker. Güreşin galip devesi dört ayağını bir araya getirip dik bir şekilde durarak seyirciyi selamlar. Ödül olarak halısını alır ve sahayı terk eder. ettiğini sözlerine ekledi.