Bir tencere tarhana üzerinden başlayan büyük düello, yapay zekanın hesapladığı her veriye karşı insan sezgisinin nasıl üstün geldiğini kanıtlıyor. Mutfağın 5 duyuluk arenasında kazanan yine geleneğin sesi oluyor.
30 Kasım 2025 09:20Son Güncelleme: 01 Aralık 2025 11:05
Türkiye’nin geleceğine dair tartışmalar çoktur ama mutfağın hükmü her zaman kesindir. Bu ülkede bazı şeyler tartışılmaz: Simidin susamı, çayın demi ve tarhananın kokusu. Bir de artık gündemimize yerleşen yeni bir mesele var:
Yapay zeka mutfağı gerçekten bizim kadar bilir mi?
Bu hafta tartışmayı mutfakta başlatıyoruz.
Sahne: Bir tencere tarhana ve mutfak ahalisi.
Hakem: Beş duyumuz.
Oyuncular: Yapay zeka (YZ) ve organik zeka (OZ).
Sonuç mu? İzlemesi başlı başına eğlence.
Koku: Geçmişin kapısı mı, aromatik bileşen mi?
Tarhana kokusu insana çocukluk kapısını aralar; YZ ise aynı kokuyu “uçucu aromatik bileşen” diye tanımlar. Bu ayrım bile gastronominin neden algoritmalarla değil, anılarla yürüyen bir sanat olduğunu anlatır.
Tur: OZ’nin.
Tat: Kaşık ağza değince matematik susar
YZ tadı analiz eder:
“Ekşilik laktik asit kaynaklı… Umami yoğunluğu %14…”
Bilgiler doğru olabilir ama kaşığın dudağa değdiği anda çıkan o “ohh” sesini tarif edemez.
OZ için o “ohh”, Türkiye edebiyatının en kısa şiiridir.
Tur: OZ’nin.
Doku: Tencerenin dilini kim anlar?
Tarhana karıştırmak sezgi ister.
YZ: “Sürtünme katsayısı artmış, yanma başlangıcı olabilir.”
OZ: “Tencerenin sesi değişti, altını biraz kısayım.”
Hayat fizik kitabı değil; deneyim burada galip gelir.
Tur: yine OZ.
Ses: “Plup plup”un frekansı değil, anlamı önemlidir
Tarhananın fokurtusu OZ’ye huzur verir; adeta meditasyon.
YZ ise: “72 desibel, stabil.”
Evet, stabil. Ama bizim içimiz kıpır kıpır!
Tur: OZ.
Görmek: Tarhana Pantone değildir
Tarhananın kırmızıya çalan rengi, Anadolu’nun güneşini sofraya taşır.
YZ: “Pantone Warm Red C’ye yakın.”
OZ: “Bu tarhana bu yıl iyi olmuş.”
Renk bazen sayı değil, duygudur.
Tur: OZ.
Mutfak ahalisi sahneye giriyor
Tencere: “Otuz yıldır bu evdeyim. Dolma gördüm, fasulye gördüm… Ama YZ’nin beni analiz etmeye çalıştığını ilk kez görüyorum.”
YZ: “Metal yorgunluğunuz %12.7. Değişim önerilir.”
Tencere: “Benim gördüğüm kaşık sayısını sen hesaplayamazsın!”
Kaşık: “Ben tarhananın ruhunu bilirim. Ruh okuyor musun?”
YZ: “Ruh parametresi bulunamadı.”
Tarhana: “Ben kültürüm, PDF değil.”
Ocak: “Ateşi OZ ayarlar, oyum ona.”
Dolap: “İçimi karıştırmayanı severim.”
Baharatlık: “YZ bana sürekli gram soruyor, yoruldum.”
Kavanozlar: “OZ bizi görür, hatırlar.”
YZ şaşırıyor: “Bu seçim demokratik değil.”
OZ: “Bu mutfakta kazananı sandık değil, sezgi belirler.”
Mutluluğun tarhana üzerinden resmini yapabilir misiniz ey zeka abideleri?
YZ: “Tarhana, probiyotik–prebiyotik–postbiyotik–simbiyotik yapısıyla bağırsaklarda mutluluk üretir. Mutluluk hormonu serotoninin %95’i bağırsakta üretilir. Tarhana, Orta Asya’dan bugüne fermente edilmiş milli mutluluk sigortasıdır.”
OZ hemen düzeltir: “Her tarhana probiyotik değildir! Yaş tarhana probiyotiktir; kurudukça etkisi azalır. Bir de tarhana, ‘kurut’ geleneğimizin son temsilcisidir. Tarhana mutluluk üretir çünkü içinde anneanne eli, çocukluk sesi, soba dumanı ve hatıra ısısı vardır.”
Tarhana, bu toprakların binlerce yıllık arşividir; kültürün fermente belleğidir.
Özetle, 5 duyuya hitap eden tek sanat olan gastronomi, gözle başlar, kokuyla derinleşir, tatla tamamlanır, sesle hatırlanır, dokunuşla belleğe işler.
Tıpkı tarhana gibi…
Bu sahnede OZ, sezgisiyle yürür; YZ ölçer, tartar, hesaplar ama hissedemez. Onun için sıcaklık bir sayı, koku bir veri noktası, lezzet ise algoritmadır.
Robotlar tabak taşıyabilir ama sofranın ruhunu hala insanlar kurar.
Sonuç:
OZ kazanır. Ama şimdilik!
YZ ise not düşer:
“Bir sonraki sürüme tarhana modülü eklenmeli.”
Eklenebilir mi? Göreceğiz.
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.