Avrupa`da bir dönem kapandı

İSTANBUL- Öger"in satılmasıyla, Türk tur operatörleri için Avrupa"da bir dönem kapandı. Türk tur operatörlüğünün Avrupa"daki ilklerinden Nazar Reisen"in kurucusu Müfit Tarhan ile Rusya"daki ilklerden Turtes"in kurucusu Orhan Sancar, bir `Case Study" olarak niteledikleri Türk tur operatörlüğünden öğrenilecek şeyler olduğunu söylüyorlar.

TÜRK KÖKENLİ TUR OPERATÖRÜ
Öger Tours"un Thomas Cook"a satılmasıyla, Türkiye"yi turizmde bugünkü noktaya taşıyan üç önemli unsurdan biri olan Türk kökenli tur operatörlüğü için Avrupa"da bir dönem kapandı. Türk kökenli tur operatörleri bundan böyle, Almanya ve diğer Avrupa ülkelerinden farklı olarak ilk günden beri pazarın lideri konumunda oldukları BDT ülkeleri ile sınırlı olarak ele alınıp değerlendirilecek. Kalan haliyle Türk tur operatörlüğü Avrupa"da kurulu sistemin içine girerek pazardan pay almışken, BDT ülkelerinde ise pazarı kendisi yarattı. Akdeniz Turistik Otelciler ve İşletmeciler Birliği (AKTOB) ile Ekin Grubu"nun birlikte yayınladığı RESORT Dergisi Ağustos sayısında Türk tur operatörlüğü sürecini geniş bir dosya konusu olarak ele aldı.

BİR `CASE` STUDY
“Türk Tur Operatörleri”başlıklı dosyada konu, bir "Case study" olarak değerlendirilerek şöyle deniyor:
Türk tur operatörlüğü; ortaya çıkışı, kısa sürede zirveye ulaşması ve gerileme sürecine girdikten sonraki el değiştirme ve piyasadan çekilmeleriyle, yalnız Türkiye değil Avrupa seyahat endüstrisi için de bir "Case Study" yani "incelenmesi gereken vaka / olay" özelliğini taşıyor. Öger Tours"un satışı ile Türk tur operatörlüğü için Avrupa"da bir dönem kapanırken, iflas edip piyasadan çekilen, dağılan ya da el değiştiren firmaların bu duruma bir anda gelmediği, hepsinin geçmişten gelen birikmiş sorunları olduğu, ayrıca uluslararası alanda yaşanan gelişmelerin de bu süreçte etkisi olduğu unutulmamalıdır. 1990"lara kadar kendi çapında gelişip büyüyen bu firmaları, pazarı ellerinde bulunduran Almanya"nın dev tur operatörleri, o zaman henüz "Türk kökenli tur operatörü" olarak değil de "Türkiye spesiyalisti" olarak tanımlıyorlardı.
DÖNÜM NOKTASI ABD`NİN ARIK`A SALDIRISI
O güne kadar kendi halinde yürüyen bir iş olan Türk kökenli tur operatörlüğü için 1991"de ABD"nin Irak"a saldırması bir dönem noktası, hatta daha sonraki dönemde gösterdiği gelişmeye zemin hazırlayıp vesile oldu.

OTELLER ŞANS TANIDI
Oteller, bir yanan daha önce çalıştıkları büyük tur operatörlerinin Türkiye"yi satmaması nedeniyle zaten zor durumda kalmışken bir yandan da ortaya yeni çıkanlara "şans" da tanıyarak Türk kökenli tur operatörlerine yer vermeye başladılar. Birinci Körfez Krizi olarak anılan bu dönem, yani ABD"nin Irak"a saldırması Türk kökenli tur operatörleri için bir şans olduğu gibi Türkiye onların sayesinde o zor dönemi en az hasarla atlattı, hatta bu gelişme daha sonraki yıllarda yaşanan büyümeye de zemin hazırlamış oldu.

ZİYARETÇİLERİN % 37`Sİ
Türk kökenli tur operatörleri, uçak bileti satışı ile başladıkları bu alandaki faaliyetleri ile ABD"nin 1991"de Irak"a saldırısından sonra Avrupa"da Almanya, Fransa, Hollanda, Avusturya, İngiltere ve Belçika"da pazarın önemli birer aktörü haline geldiler. Birinci Körfez Savaşı öncesi, 1990"da Türkiye"ye gelen toplam ziyaretçi sayısı 5.389.308 kişi idi. Bunun da yüzde 37.8"ini oluşturan 2.039.337 kişisi Almanya, Fransa, Belçika, Avusturya İngiltere ve Hollanda"dan geliyordu. Bu ülkeler aynı zamanda daha sonra Türk kökenli tur operatörlerinin ortaya çıktığı ülkelerdi.

AVRUPA`YA YAYILMA
Bu, Türk kökenli tur operatörlerinin o dönemde Türkiye"ye gelen ziyaretçi sayısındaki artışta oynadıkları rolün somut ifadesiydi. Zaten 1992"de Almanya, Fransa, Hollanda, Avusturya, İngiltere ve Belçika"dan gelenler içinde en büyük payı bu ülkelerde faaliyet gösteren Türk kökenli tur operatörleri almıştı.

EN BÜYÜKLER LİSTESİNDE
1998 yılı, yurtdışındaki Türk kökenli tur operatörlerinin zirveye ulaştığı yıl oldu. 1998 yılına gelindiğinde aralarında Türkiye"ye gönderdiği müşteri sayısı birkaç yüz bine ulaşan Öger, Tursem ve Nazar"ın yanında her biri Türkiye"ye 25 bin kişinin üzerinde müşteri gönderen; Paşa, GTI, Win Holidays, Taurus, Gulet, Turtess, Detur, Trek"in de olduğu, Türk kökenli tur operatörü sayısı 25"i bulmuştu. Öyle ki, Türk kökenli tur operatörlerinden 8"i Almanya"da yayınlanan FVW Dergisi"nin 1997"de hazırladığı Avrupa"nın en büyük tur operatörleri listesine girmişti.

TURSEM İLE GELEN İLK KIRILMA
Ancak 1998"in sonuna doğru o tarihte İskandinav ülkelerinde 600 bin kişi taşıyan Tursem"ın iflası ile Türk kökenli tur operatörleri zirveden aşağıya inmeye başladı. Gerçi Tursem"den önce Almanya"dan getirdiği kişi sayısı 100 bine ulaşan BDS"nin batışı var. Ondan da önce Aquarius, Delta, Sky ve Sonnen Reisen var Ama BDS ve öncekiler, kendi başına sürecin bütününde önemli bir şey ifade etmiyordu. Türk kökenli tur operatörleri, Tursem"in iflasının sonra ikinci ağır darbeyi bünyesinde İstanbul Hava Yolları"nın da bulunduğu grubun iflası ile yedi.

NAZAR`IN SATILMASI DÖNÜM NOKTASI OLDU
Türk kökenli tur operatörleri için 2000 yıl tam anlamıyla bir dönüm noktası oldu. Bu dönüm noktası da, o dönemde Türk kökenli tur operatörlerinin ikinci büyüğü olan Nazar"ın First Choice"ye satılması idi.
TUI`NİN BDT PAZARI İÇİN MOSS`U ALMASI
Öte yandan 2000"de Türk kökenli tur operatörlerinin Avrupa ülkelerindeki durumu açısından Nazar"ın First Choice"ye satılması nasıl bir dönüm noktası ise 2005"te TUI"nin Rusya"da Moss Travel"e ortak olması da BDT pazarında ciddi bir ağırlığa sahip olan Türk tur operatörleri için bir dönüm noktası oldu.

AVRUPA BİTTİ, GÖZLER BDT`DEKİLERDE
Yurtdışındaki Türk kökenli tur operatörlerinin BDT ülkelerindeki durumu Avrupa"dan farklı gelişti. En önemli fark; Türk kökenli tur operatörleri Avrupa"da pazara kurulu sistemin içine girerek burada yerlerini alıp pastadan pay alırken, başını Rusya"nın çektiği BDT ülkelerinde ise seyahat pazarı Türk kökenli tur operatörleri eliyle kuruldu. Türk kökenli tur operatörleri ilk günden beri burada pazarı ellerinde bulunduruyorlar.

KONAKLA KESİMİNİN ROLÜ
Türk kökenli tur operatörlüğü için Avrupa"da bir dönem kapanırken bu kesimin boşalttığı pazar ve ülkeler ile hâlâ ağırlığı olan pazar ve ülkelerdeki gelişmeleri başta kamu yönetimi olmak üzere sektörün her kesiminin yakından izlemesi gerekir. Kamu kesiminin Türk kökenli tur operatörlerine doğrudan ya da dolaylı yollarla destekleri olduğu biliniyor.

Orhan Sancar: Türk tur operatörlüğü krizde doğdu krizlerle büyüdü:
Rusya"nın başını çektiği BDT ülkelerinde pazarı elinde bulunduran Türk kökenli tur operatörleri Sovyetlerin dağılmasıyla ortayı çıktı, Körfez krizi ile büyüdükten sonra 1998"deki Asya krizi ile sıçrama yaptı.
Türk tur operatörlerinin BDT ülkelerinde, özellikle de Rusya"da hakimiyet miladı 1998 Asya krizi ile başlayan dönemdir. 98"deki Asya krizi Türk tur operatörlerinin Rusya"da sıçrama yapması için fırsat oldu.
Asya krizi Rusya"da pazarda kalıcılığı getirirken Türkiye"de de Antalya"da otellere girmek için vesile oldu.
Rus iki büyük grup olan Intourist ve Natali, Türk firmalar karşısında başarılı olamadı. Rusya"da Türkiye"nin yanı sıra Mısır"ı da pazar yapan Türk tur operatörleridir. Türk tur operatörleri Rusya"daki konumlarıyla pazar yapıcısı konumundadırlar. Başını Rusya"nın çektiği BDT ülkelerindeki Türk tur operatörlerinin durumu ve gelişimini iki döneme ayırmak gerekir. Bunlardan biri 1998"deki Asya krizi ertesinde yaşanan sıçrama, diğeri de 2002"den sonra da bölgelere açılma ve Mısır"a yöneliştir.

Müfit Tarhan: "Türk tur operatörlüğünden öğrenilecek çok şey var
Almanya"daki Türk kökenli tur operatörlerinin ilklerinden olan ve faaliyette olduğu dönemde sürekli yenilikler geliştirdiği için her zaman dikkatleri üzerine çeken Müfit Tarhan, o dönemi ve kurucusu iken kendisi ayrıldıktan sonra First Choice"e satılan Nazar"ın öyküsünü anlatırken şunları söylüyor: Sahibi Türk olan bu firmaların hemen hemen hepsinin ortak özelliği; hiç birisinin elle tutulur bir kuruluş sermayesine dayalı olmamalarıdır. Bu nedenle de, dayanma güçleri olmadığından, 1990"daki Kuveyt savaşı sonrasında ilk fireler oldu. Aynı dönemde bazı şirketler ise konaklama+incoming ya da taşımacılık+ pazarlama gibi sacayaklarını oluşturarak tur operatörü haline gelip ayakta kalabilmeyi becerdiler. Körfez savaşından batanların yanında, krizi fırsata dönüştürüp büyüyerek çıkanlar da oldu. Körfez Savaşı, Almanya pazarında safların netleşmesine ve seyahat pazarında uzun yıllar varlığını ve konumunu koruyacak bir tablonun ortaya çıkmasına neden oldu. Ancak bu dönemde önemli bir şey oldu. Almanya"dan Türkiye"ye gelenlerin sayısı 300 binlerden 1 milyona çıkmıştı. Bu noktada pazara, her biri 300-350"şer bin müşterisi olan, toplamda 700 bin kişiyi getiren, yani pazarın üçte ikisini elinde tutan Türk firmalar; Öger ve Nazar hükmeder olmuştu. First Choice"e satıldığında, Nazar Almanya"da Türkiye pazarının üçte birini elinde tutuyordu, Almanya çıkışlı Mısır destinasyonunda da pazarın üçüncüsü konumundaydı. Nazar bizim için bir şirket olmanın ötesinde kendi yarattığımız bir başarı öyküsüydü. İşe de öyle sarılıyorduk. Aynı iş bir borsa işlemi haline getirildiğinde ortaya çıkan sonuç budur.

RESORT DERGİSİ