VAN -Yüzüncü Yıl Üniversitesi (YYÜ) Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü'nden 2 öğretim üyesi '120' film projesi ile gündeme gelen Vanlı 120 kahraman çocuğun hikayesini araştırıyor.
Birinci Dünya Savaşı sırasında Rus birliklerine karşı Hoy Cephesi'nde savaşan sınır birliğinin cephanesinin tükendiği bilgisinin Van'a ulaşmasının ardından cephaneyi taşıyacak yetişkin bulunamayınca görev, yaşları 12 ile 17 arasında değişen çocuklara düşer.
Okullarda öğrenim gören 120 çocuk, toplanarak kendilerine teslim edilen cephaneyi 100 kilometre uzaklıktaki Kafkas cephesinin, Hoy sınırına doğru yola koyulur.
Kış mevsiminde, sırtlarındaki malzemelerle karlı dağları aşarak birliğe ulaşan çocuklar, cephaneyi teslim ettikten sonra döner.
Cephaneyi sınıra taşırken büyük mücadele veren çocuklardan 94'ü dönüş yolunda, Özalp-Van karayolundaki Mamedik Geçidi'nde soğuğa yenik düşerek şehit olur.
Yıllardan beri unutulan bu kahramanlık hikâyesi '120' isimli film çekimleri ile gündeme gelince tarih araştırmacıları da harekete geçti.
YYÜ Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü öğretim üyeleri Yrd. Doç. Dr. Tuncay Öğün ve Yrd.Doç Dr. Bekir Koçlar, canlı tanık aramak için olayın meydana geldiği Saray ilçesine doğru yola koyuldu. Saray ilçesine bağlı Sırımlı köyüne giden tarihçiler, Birinci Dünya Savaşı'nı görüpte yaşayan kimseyi bulamayınca olayları babasından ve dedesinden duyan 81 yaşındaki Mustafa Çelebi'yi dinledi.
Çelebi, "Babam birinci cihan harbinde Ruslarla savaşmış. O dönemlerde Ruslara karşı savaşan askerlerimize erzak taşıyan 120 çocuğun hikâyesini babam anlatıyordu bize. Erzakları teslim ettikten sonra çocuklar dönerken fırtınaya yakalanıyor. Çok sayıda çocuk hayatını kaybediyor. Bu çocuklardan 39'u akrabalarımız tarafından alınarak Saray ilçesi kabristanına getirilerek defin ediliyor. Ancak kabristandaki yerini de bilmiyorum" dedi.
Tarihçiler, Çelebi'nin anlattıkları ile tatmin olamadan geri döndü.
'BÖLGE HALKI OLAYLA İLGİLİ BİLGİYE SAHİP DEĞİL'
Araştırmacı tarihçilerden Yrd. Doç. Dr. Tuncay Öğün, 120 filminin konusunu doğrulayacak belgenin olmadığını belirterek, bölge halkının konuyla ilgili detaylı bilgiye sahip olmadığını söyledi.
Öğün, "Bazıları böyle bir olayın duyduklarını söylüyor. Van bölgesinde uzun zamandan beri araştırma yapıyoruz. Araştırmalarımızı gerek sahada gerekse arşivlerde sürdürdük. Ama maalesef bu 120 filmini konusunu doğrulayacak bir belgeye rastlamadık. 120 kahraman çocuğun olmadığı ve uydurma olduğu anlamına da gelmez. Çünkü arşivler samanlıkta iğne aramaya benzeyen yerlerdir. Çok acele hüküm vermemek şartıyla 120 çocuğun akıbetiyle ilgili şunu söyleyebiliriz, Şark Yıldızı romanından başka bir belgeye rastlamış değiliz. Canlı tanıklardan da bu olayın doğruluğuna dair kuvvetli ifadeler alamadık. Ama tarihi bir gerçek var." şeklinde konuştu.
