İSKENDER ÖZSOY
SAKIZ- Çeşme’nin kadim komşusu Sakız Adası’nda bir bayram tatiline ne dersiniz, hazır tatil dokuz güne uzatılmışken? Eğer pasaportunuz hazırsa ve vizeniz varsa - yoksa da önemli değil zira 8 Haziran’da kapıda vize uygulaması başladı. Yeşil pasaportu olanlara vize yok- feribotla 45-50 dakika Chios’tasınız; yani şu bizim Osmanlı’dan beri Sakız diye andığımız Çeşme’nin dünya durdukça kardeşi adada.
Ben Sakız’a Lozan Mübadilleri Vakfı’nın düzenlediği kültür gezisi kapsamında gittim.
İYI KI GITMIŞIM.
Gezide bir turizm şirketinin verebileceğinden daha fazla bilgiyle donandım.
Limanı, kent merkezini, merkezdeki tarihi eserleri dolaşmayı sona bırakarak Sakız’ı gezmeye güneyden başlamanızı öneririm.
Öyleyse ilk göreceğiniz yer adanın ekonomisini ayakta tutan damla sakızı üretiminin kaynağına sakız ağaçları bölgesi Mastichoria olmalı.
Bu bölgede 21 köy sakız üretimiyle uğraşıyor. Adada beş bin aile sakız üretiminden kazandıklarıyla geçiniyor.
Seramik köyü Armolia, evlerin dış cephelerindeki kazıma usulü süslemelerle dikkat çeken ortaçağ köyü Pirgi, Cenevizlilerden kalma labirent köy Mesta’yı ve ikonalarıya ünlü Taksiarhis Kilisesi’ni mutlaka görün.
Ege’nin kuzeydoğusunda, Yunanistan’ın Girit, Eğriboz, Midilli ve Rodos’tan sonra beşinci büyük adası Chios’un kuzeyi de görülmeye değer.
Bu bölgede görüp gezmeniz gereken yerler arasında 11. yüzyıldan kalma, UNESCO tarafından dünya kültür hazineleri arasına alınan Nea Moni Manastırı, 1821-1822’de terk edilmiş Anavatos köyü ve yine bir ortaçağ köyü olan Avgonima sayılabilir.
Vounaki Meydanı’nda (Kılıç Meydanı) 116 yıllık Hamidiye Çeşmesi.
KALE İÇİNDE GEZİ
Şimdi gezimize kısa bir ara verelim ve damla sakızı üretiminin yanında denizcilik, turizm ve narenciye üretiminin de adanın ekonomisine katkı sağladığı unutmadan, İlyada ve Odysseia destanlarının derleyicisi Antik Çağ'da yaşamış ozan Homeros’u “evladı” olarak kabul eden Chios’un tarihine –çok eski tarihi bir kenara bırakıp- kısa bir göz atalım, istersenizSakız, Bizans dönemini M.Ö.4.yy-1346, Cenovalılar dönemini 1346-1566 ve Osmanlı dönemini 1566-1912 yılları arasında yaşadı. Ada, Osmanlı zamanında damla sakızı üretimi nedeniyle imtiyazlı olarak yönetildi. Ayrıca ipek ve pamuk ticareti gelişti.
Chios’un tarihinde Kristof Kolomb’un da yeri var. Kolomb adada geçirdiği yedi aydan sonra Amerika’yı keşfe çıkmış. Sakız’da bugün Kolombus soyadı taşıyan aileler yaşıyor. 1912’de Yunanistan’a bağlanan adanın nüfusu bugün yaklaşık 55 bin. Yaz aylarında nüfus 200 bine yaklaşıyor.
Şimdi kent merkezini, merkezdeki Osmanlı dönemi eserlerini gezebiliriz
ÖNCE, MECIDIYE CAMII
1850 yılında Abdülmecid tarafından yaptırılan caminin kitabesi ve tuğrası duruyor. Bugün Bizans Müzesi.
Karşısında, Vounaki Meydanı’nda (Kılıç Meydanı) 116 yıllık Hamidiye Çeşmesi.
Hamidiye Çeşmesi’ne yüzünüzü dönün, şimdi. Sağ tarafınızda kalan Sakız Kalesi’nin kapısında girin içeri.
Sizi geniş bir meydan karşılayacak.
Meydanın girişinde hemen sol tarafta Karaali Mezarlığı var.
Sırasında 1891 yılında İkinci Abdülhamid tarafından yaptırılmış Hamidiye/Bayraklı Camii.
Bu caminin minaresi yok, ama kitabesi ve tuğrası yerinde. Depo olarak kullanılıyor.
Kale içinde bir başka Osmanlı eseri de Piyalepaşa Hamamı. (Eski Hamam.) Restore edilmiş bu hamamdan başka kale içinde bir de Eski Hamam diye adlandırılan bir hamam daha var.
Sakız Rüştiyesi de kale içinde Saint Georgios Kilisesi’nin (Eski Cami-Piyale Paşa Camii) avlusunda.
Bütün bu eserler yürüme alanınız içinde.
Bir de biraz uzakça bir yerde Frenk Mahallesi’nde 1891 yılında yapılmış, bugün sergi salonu olarak kullanılan Osmaniye Camii ile Mehmet Paşa Çeşmesi var.
Sakız Kalesi içinde Eski Hamam olarak da bilinen Piyalepaşa Hamamı.
İŞTE SAYıLı IKI GÜN BITTI
Birazdan dönüş için limana ineceksiniz, değil mi?
Bir yorgunluk frapesi içmeye –yanında buz gibi su içinde bir kaşık sakız reçeliyle-ne dersiniz?
Bunun için kale girişindeki kahveler müsait.
Şimdi, nerede ne yenir içilir, diye sorduğunuzu duyar gibiyim.
Her yerde, her şeyi yiyebilirsiniz.
İlle de deniz ve balık diyorsanız, kordondaki taverna veya meyhanelerde girin.
Dil meselesi mi?
Hiç dert edinmeyin.
Çünkü Türkçe Sakız’da ikinci dil.
Bir çok işletmenin ya sahibi ya da çalışanları Türk.
Son bir not daha.
Sakız gümrüğünde mağaza yok.
Alışverişlerinizi Türk gümrüğündeki mağazadan gidişte yapın.
Zira dönüşte çok kalabalık oluyor
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.