Osmanlı tabloları satıldı mı?

Abdullah Gürgün- Harbi Gazete
STOCKHOLM – Osmanlı döneminde Türkiye’de elçi olarak görev yapan Gustaf Celsing tarafından 1779 yılında İsveç'e getirilen Eskilstuna yakınlarında Biby Şatosunda bulunan 102 tablo 300 milyon krona (Yaklaşık 100 milyon TL) Katar Emiri Tamim bin Hamad El Sani'ye satıldığı ileri sürüldü. Dünya kültürü için eşi bulunmaz eşsiz Osmanlı tabloları koleksiyonunu Katar’ın yeni inşa edeceği bir müzeye koymak istediği öğrenildi.
Dagens Industri Gazetesi'nde yayınlanan habere göre, Osmanlı tablolarının Katar'a satışında Emir’in sanat uzmanı kızkardeşi Şeyha Mayasa'nın girişimlerinin rol oynadığı anlaşıldı.
Satılan 102 tablo arasında Osmanlı dönemini gösteren manzaralar, İstanbul panoraması, Osmanlı padişahları, insan tipleri, törenler, Demirbaş Şarl'dan alacaklarını almaya gelen heyetlerin başındaki Mustafa Ağa ve Mehmet Efendi'nin tabloları ile bir dizi suluboya resim yer alıyor.


Abdullah Gürgün Biby Şatosu önünde

DÜNYA'DA EŞİ VE BENZERLERİ YOK
Eskilstuna yakınlarında Biby Şatosu'nda Gustaf ve Ulric Celsing tarafından muhafaza edilen koleksiyon 1804 yılında, "yurtdışına çıkarılması, koleksiyonun bozulmaması ve aile içinde korunması kaydıyla devredilmesi anlamına gelen 'fideikomiss' durumuna getirilmişti. Tablolar son olarak Fredrik Von Celcing ve eşi İnga'ya kalmıştı. Onlar da ölünce tablolar kızlarına miras kaldı. Ancak bir süre sonra mirasçılar koleksiyonu satmaya karar verdi. Ancak tabloların satış kararı üzerine "fideikomiss" nedeniyle İsveç Ulusal Müzesi dava açtı.


Abdullah Gürgün  ve Anna Sofia Celsing

TABLOLARI İSVEÇ VEYA TÜRKİYE ALMALIYDI
Daha önce Anna Sofia Celsing ile yapılan röportajda şato ve arazisini ellerinde tutabilmek için bu yola başvurmak zorunda kaldıklarını söylemişti. Tabloların İsveç’te kalması için devletten satın alınması gerektiğini belirterek “2010 yılında İsveç'in 85 milyon krona (yaklaşık 30 milyon TL) satın almasını önerdik. Ancak Kültür Bakanı Lena Adelson Liljeroth elinde bu kadar paranın olmadığı yanıtını verdi” dedi
Anna Sofia Celsing, koleksiyonun İsveç'te kalmasını ve satışı engelleyen "fideikomiss" engelini kaldırmaya çalıştıklarını belirterek Türkiye'nin satın almasını isteyeceklerini söylemişti. Türkiye almadığı takdirde tabloları Londra'daki Sotheby's Müzayede şirketi kanalıyla, parayı kim verirse onlara satacaklarını kesin bir dille söylemişti.

Biby Şatosu'ndaki Türk Odası

  ı TÜRKİYE ELİNİ ÇABUK TUTAMADI 
Türkiye'nin eski Büyükelçisi Zergün Korutürk tablolara büyük ilgi gösteriyordu. Ancak yurtdışına çıkarma sorunu vardı. Türkiye’den gelen uzmanlar olumlu rapor verdi. Ancak Türkiye elini çabuk tutup bu eserleri alamadı.
Celsing kardeşler 2013 yılında İsveç Ulusal Müzesi'ne karşı davayı kazandılar ve "fideikomiss" kalktı. Pazara çıkarılınca Katar tablolara 300 milyon kron ödemeyi kabul etti.

TABLOLARI KURTARMAK İÇİN SPONSOR ARANDI
Bu arada aralarında Biby Şatosu'nun bulunduğu Sörmland İli Valisi Bo Könberg, Biby koleksiyonu hakkında bir kitap yazmış olan İstanbul İsveç Araştırma Enstitüsü Eski Başkanı Doçent Karin Åhdahl, İsveç'in Eski Başkonsolosu İngmar Karlsson ve Uppsala Üniversitesi Sanat Bilimi Profesörü Jan von Bondorf'un da olduğu bir dizi sanat, bilim ve siyaset adamı İsveç'in en büyük gazetesi Dagens Nyheter'de ortak bir bildiri yayınlarak sponsor aramaya başlamışlardı. Ortak bildiride eserlerin İsveç'e bir daha geri gelmemek üzere alınıp götürüleceğine dikkat çekilerek mutlaka kurtarılması gerektiği belirtildi.

KÜLTÜR ADINA TALİHSİZLİK
İsveç ile Türkiye arasındaki, ilişkilerin değerli sembolü olan eserleri İsveç’in almayışı büyük tepki çekti. Öte yandan Türkiye’nin Katar'dan önce davranıp eserleri satın almayışı ise tarihi değerlere sahip çıkılmayışı adına ayıp olarak nitelendi. Bu arada Osmanlı veya İsveç’le tarihi ve kültürel bağı olmayan Katar’ın bu değerli eserleri alarak ilgisiz bir yerde sergilemesi kültür adına talihsizlik olarak değerlendirildi.
Henüz satışın akibetinin bilinmeyişi durumunda Türkiye’nin devreye germesi gerekiyor. İsveç ile birlikte satın alınacak tabloların İstanbul’daki İsveç Başkonsolosluğu işbirliğinde oluşturulacak bir müzede sergilenmesinin iki ülke arasındaki kültürel bağı güçlendireceği belirtildi.

Satışı yapıldığı belirtilen tablolar ve özellikleri şöyle:

Osman'dan 1. Abdulhamit'e dek padişahlar. 1700'lü yılların sonunda yapılmış. Kimin yaptığı bilinmiyor. 239x172 cm yağlı boya



Mustafa Ağa: George Engelhard Schröder'in Mustafa Ağa yağlıboya tablosu. 234x188 cm. Mustafa Ağa Demirbaş Şarl'dan alacaklarını almaya gelen Türklerin başında İsveç'e gelmişti.

Mehmet Efendi, George Engelhard Schröder'in Mehmet Efendi yağlıboya tablosu, 239x320 cm Mehmet Efendi de Demirbaş Şarl'dan alacak tahsiline gelen başka bir Osmanlı heyetinin başında İsveç'e gelmişti.